ชื่ออื่น ๆ

นูด (ตรัง, สุราษฎร์ธานี, สงขลา); ลูด (ปัตตานี)

ชะลูดเป็นไม้เถาเนื้อแข็ง มียางสีขาว กิ่งแขนงเกลี้ยงหรือมีขนละเอียดหนาแน่น

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม หรือเรียงเป็นวงรอบ ๓-๕ ใบ รูปรีถึงรูปไข่กลับ กว้าง ๐.๓-๔.๖ ซม. ยาว ๑.๑-๙.๓ ซม. ปลายเรียวแหลมถึงมน โคนรูปลิ่มถึงมน แผ่นใบหนาหรือค่อนข้างหนาคล้ายแผ่นหนังเส้นแขนงใบข้างละ ๑๒-๓๑ เส้น เกลี้ยง อาจพบบ้างที่มีขนละเอียดบนเส้นกลางใบหรือบริเวณแผ่นใบด้านล่าง ก้านใบยาว ๑-๙ มม.

 ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ออกตาม ซอกใบหรืออาจพบบ้างตามปลายกิ่ง ยาว ๑-๓.๕ ซม. มีขนละเอียด ก้านดอกยาว ๐.๕-๔.๒ มม. กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วยตื้น ๆ ปลายแยกเป็น ๕ แฉก แต่ละแฉกรูปไข่ถึงรูปใบหอก กว้าง ๐.๔-๐.๙ มม.

ยาว ๑.๑-๑.๘ มม. ปลายเรียวแหลมถึงมน มีขนละเอียด หรืออาจพบบ้างที่เกลี้ยง ดอกมีกลิ่นหอมกลีบดอกเมื่อแรกบานสีขาวหรือสีนวล แล้วเปลี่ยนเป็นสีแกมเหลืองหรือแกมส้ม ดอกบานรูปหลอดแคบปากบาน โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด รูปทรงกระบอกแคบ ยาว ๔.๘-๘.๕ มม. ปลายหลอดแยกเป็น ๕ แฉก แฉกกลีบดอกเรียงเวียนซ้อนไปทางซ้ายในดอกตูม แต่ละแฉกรูปไข่ถึงรูปขอบขนานยาว ๑.๒-๓ มม. ปลายแหลมถึงมน ด้านนอกเกลี้ยงด้านในมีขนบริเวณครึ่งบนของหลอดหรือบางครั้งที่ปลายของแฉกกลีบดอก เกสรเพศผู้ติดอยู่ในหลอดกลีบดอก สูงจากฐาน ๒.๗-๘.๒ มม. ก้านชูอับเรณูเป็นเส้นเรียว ยาว ๐.๒-๐.๕ มม. อับเรณูรูปไข่ กว้าง ๐.๓-๐.๖ มม. ยาว ๐.๖-๑.๑ มม. โคนรูปหัวใจไม่เชื่อมติดกับยอดเกสรเพศเมีย รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๒ รังไข่ แยกเป็นอิสระ ยาว ๐.๔-๑ มม. มีขนบริเวณรอบฐานหรือมีขนปกคลุมทั่วไป แต่ละรังไข่มี ๑ ช่อง ออวุล ๔-๖ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียเชื่อมติดกันลักษณะคล้ายเส้นด้าย ก้านยอดเกสรเพศเมียและยอดเกสรเพศเมียรวมกันยาว ๑.๓-๖ มม. ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่มเล็กรูปไข่

 ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปทรงเกือบกลมเส้นผ่านศูนย์กลาง ๔.๘-๗ มม. ยาว ๐.๖-๑.๗ ซม. ผนังผลเมื่อแก่มีลักษณะค่อนข้างอวบน้ำ เกลี้ยงหรือมีขนที่ปลาย เมล็ดทรงรูปไข่ กว้าง ๓.๙-๕ มม. ยาว ๔.๖-๘.๕ มม.

 ชะลูดมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทั่วทุกภาค พบขึ้นตามป่าดิบ ป่าผลัดใบ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๑,๔๐๐ ม. ออกดอกเดือนพฤษภาคมถึงตุลาคม เป็นผลเดือนสิงหาคมถึงธันวาคม ในต่างประเทศพบที่เมียนมา จีน ภูมิภาคอินโดจีน มาเลเซีย และทางตะวันตกของอินโดนีเซีย

 ประโยชน์ เปลือกใช้แต่งกลิ่น อบผ้า และดอกใช้อบร่ำทำเครื่องหอม.