ชื่อวิทยาศาสตร์

Tragulus javanicus (Osbeck) วงศ์ Tragulidae

ชื่ออื่น ๆ

กระจง, กระจงหนู

ชื่อสามัญ

Lesser Mouse Deer, Lesser Malay Chevrotain, Malayan Chevrotain

ลักษณะทั่วไป เป็นสัตว์เคี้ยวเอื้องกีบคู่ขนาดเล็ก ซึ่งมีขนาดเล็กที่สุดในทวีปเอเชีย รูปร่างคล้ายกวาง
     แต่ไม่มีเขา วัดจากปลายจมูกถึงก้นยาว ๔๐-๔๘ เซนติเมตร สูงประมาณ ๒๐ เซนติเมตร น้ำหนัก ๑.๕-๒.๕ กิโลกรัม ลำตัวตอนบนสีน้ำตาลเข้ม ตอนกลางและแผงคอสีน้ำตาล ตอนล่างและโคนขาด้านในสีขาวมีแถบสีน้ำตาลอยู่ตรงกลาง ขาทั้งสี่เรียวเล็ก ใบหูเล็กสีน้ำตาลเป็นมัน ขนบนใบหูมีน้อยและมีน้ำมันเคลือบอยู่เสมอ มองไกล ๆ เหมือนไม่มีขน มีแถบสีขาวใต้คอ ๓ แถบ ขอบของแถบเป็นเส้นตรง มีต่อมน้ำมันใต้คาง ตัวผู้มีแผ่นกระดูกอ่อนคลุมอยู่บนกล้ามเนื้อเหนือกระดูกเชิงกราน เขี้ยวบนยื่นยาวออกมาจากปากเห็นได้ชัด ใช้เป็นอาวุธสำคัญในการต่อสู้ ตัวเมียมีเขี้ยวบนสั้นมากไม่ยื่นออกมาให้เห็นอย่างของตัวผู้ มีสูตรฟัน ๐/๓ ๑/๑ ๓/๓ ๓/๓ = ๓๔

     กระจงเล็กมีข้อแตกต่างจากกวางคือ มีกระเพาะส่วนที่เรียกว่า สามสิบกลีบ หรือกระเพาะช่องที่ ๓ (omasum) ซึ่งเป็นเพียงส่วนเล็ก ๆ ที่ไม่ได้ใช้งานหรืออาจไม่มีกระเพาะส่วนนี้เลย และไม่มีแอ่งน้ำตาที่หัวตา นอกจากนี้เวลายืนหลังจะโค้งขึ้น ตะโพกโค้งลาดลง เมื่อจะนั่งหรือนอนต้องหย่อนตะโพกลงแตะพื้นก่อน แล้วจึงคู้ขาหน้าลง ขณะให้นมลูกสามารถยกขาหลังขึ้นข้างหนึ่งได้แบบ สุนัขเพื่อให้ลูกกินนมได้สะดวก
     กระจงเล็กอาศัยอยู่ตามป่าไม้พุ่มทึบมากกว่าป่าโปร่ง แต่จะออกมาหากินตามทุ่งหญ้าหรือชายป่าในเวลากลางคืนตั้งแต่พลบค่ำถึงเช้าตรู่ กลางวันจะนอนพักผ่อนตามซอกหิน โพรงไม้ หรือใต้พุ่มไม้ทึบ มีนิสัยตื่นตกใจง่าย ปรกติมักอยู่ตามลำพัง จะอยู่เป็นคู่เฉพาะในช่วงฤดูผสมพันธุ์ กินยอดอ่อนของพืช หน่อพืช หญ้าระบัด ผลไม้สุก และใบไม้
     ช่วงเวลาผสมพันธุ์อยู่ระหว่างเดือนมิถุนายนถึงกรกฎาคม ตั้งท้องนานประมาณ ๑๔๐ วัน ออกลูกคราวละ ๑ ตัว
     ในประเทศไทยพบกระจงเล็กทุกภาค ยกเว้นทางตอนบนของภาคเหนือ ต่างประเทศพบในประเทศพม่า มาเลเซีย อินโดนีเซีย ลาว เวียดนาม และกัมพูชา
     เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองของประเทศไทย.