ชื่อวิทยาศาสตร์

Anthracoceros albirostris (Shaw) วงศ์ Bucerotidae

ชื่ออื่น ๆ

นกแกง

ชื่อสามัญ

Pied Hornbill

ลักษณะทั่วไป เป็นนกเงือกขนาดเล็กที่สุดของไทย วัดจากปลายปากถึงปลายหางยาว ๗๖-๗๘ เซนติเมตร ปากใหญ่หนาโค้งเล็กน้อย ปลายแหลม สีขาวอมเหลือง เหนือจะงอยปากบนมีโหนกแข็งรูปคล้ายทรงกระบอกปลายมน ยาวประมาณ ๒/๓ ของปาก โดยเริ่มจากโคนปากบนไปจนถึงระยะห่างจากปลายปากประมาณ ๕ เซนติเมตร โหนกแข็งนี้สีเดียวกับปาก นอกจากตอนหัวและท้ายเป็นสีน้ำตาลแกมดำ โคนปากล่างสีดำ หนังรอบตาสีเทาอมฟ้า ขนตาด้านบนสีดำยาวและแข็ง คอและลำตัวยาว ขนบริเวณลำคอจนถึงเกือบกึ่งกลางอกและลำตัวตอนบนสีดำ กึ่งกลางอกและลำตัวตอนล่างสีขาว ขอบและปลายปีกสีขาว ก้นสีขาว หางสีดำ ขาสีเทา นิ้วตีนสีดำ ตัวผู้ตาสีน้ำตาลแดง ตัวเมียตาสีน้ำตาลหรือเทาอมเหลือง ร้องดัง “แก๊ก ๆๆๆ”

     นกแก๊กอยู่รวมกันเป็นฝูง และมักเกาะอยู่บนต้นไม้สูง ๆ กินผลไม้สุก และสัตว์เล็ก ๆ เช่น กิ้งก่า กบ เขียด บินสูงเหนือยอดไม้ ขณะบินกระพือปีกเสียงดังมาก
     ฤดูผสมพันธุ์ซึ่งอยู่ในระหว่างฤดูหนาวถึงฤดูร้อน ตัวผู้และตัวเมียจะจับคู่กัน แล้วหาโพรงไม้ ซึ่งอยู่เหนือพื้นดินประมาณ ๑๘ เมตร เป็นที่สร้างรัง เมื่อได้โพรงไม้ที่เหมาะสมแล้ว ตัวเมียจะเข้า ไปอยู่ภายใน ปิดปากโพรงด้วยขี้ผสมกับเศษไม้ชิ้นเล็ก ๆ โคลน และเศษอาหาร เหลือเพียงช่องให้ปากโผล่ออกมารับอาหารจากตัวผู้ได้เท่านั้น เมื่อแห้งรังจะแข็งมาก นกแก๊กวางไข่คราวละ ๒-๔ ฟอง ในระยะนี้แม่นกจะผลัดขนตามลำตัวเกือบหมด ใช้เวลากกไข่นาน ๒๘-๓๑ วัน จึงฟักออกเป็นตัว เมื่อลูกอายุได้ประมาณ ๑๔ วัน พ่อและแม่นกจะช่วยกันทำลายปากโพรงให้แม่นกออกมาภายนอก แล้วปิดปากโพรงไว้อย่างเดิมอีกครั้งให้ลูกอยู่แต่ภายในรัง ทั้งคู่จะช่วยกันหาอาหารมา เลี้ยงลูกอ่อนทางช่องที่เหลือไว้ให้ลูกนกโผล่ปากออกมาได้ จนลูกนกผลัดขนและสามารถบินได้ในเวลา ๒*๑/๒ - ๓ เดือน
     ในประเทศไทยมีนกแก๊ก ๒ ชนิดย่อย คือ
     ๑. ชนิดย่อย Anthracoceros albirostris albirostris (Shaw) ชื่ออื่น ๆ นกแกง ชื่อสามัญ Oriental Pied Hornbill, Indian Pied Hornbill ขนาดประมาณ ๗๖ เซนติเมตร ลำตัวสีดำ ท้องสีขาว ใต้หางเป็นสีขาวเฉพาะตอนปลายหาง ตัวผู้สวยงามกว่าตัวเมีย โหนกแข็งมีขนาดใหญ่กว่าและหัวท้ายสีดำเห็นได้ชัดเจน พบทั่วทุกภาคยกเว้นตอนใต้สุดของภาคใต้
     ๒. ชนิดย่อย Anthracoceros albirostris convexus (Raffles) ชื่ออื่น ๆ นกแกงพันธุ์มลายู ชื่อสามัญ Southern Pied Hornbill ขนาดประมาณ ๗๘ เซนติเมตร ลักษณะคล้ายชนิดแรก แต่ใต้หางเป็นสีขาวตลอด พบเฉพาะตอนใต้สุดของภาคใต้เท่านั้น
     เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองของประเทศไทย.