ลักษณะทั่วไป เป็นนกขนาดกลาง วัดจากปลายปากถึงปลายหางยาวประมาณ ๓๒ เซนติเมตร ปากยาวตรงสีแดง ปลายปากสีดำ หัวสีดำ มีแถบสีขาวที่หู และติ่งเนื้อสีแดงตรงโคนปาก คอหนาสั้นสีดำ ลำตัวป้อม ท้องและอกสีขาว ปีกตอนบนสีน้ำตาลตอนปลายสีดำ มีแถบสีขาวอยู่ระหว่างสีน้ำตาลและสีดำซึ่งจะเห็นได้ชัดขณะบิน มีเดือยแหลมที่หัวปีก ใช้ในการต่อสู้ หางสั้น ยาวประมาณ ๔ เซนติเมตร โคนหางสีดำปลายสีขาว ขายาวสีเหลือง นิ้วตีนนิ้วที่ ๑ สั้นมาก ยาวประมาณ ๒ มิลลิเมตร อยู่สูงไม่แตะพื้น มักวิ่งหากินบนพื้นดินมากกว่าบินหรือเกาะตามต้นไม้ หากินตามบริเวณใกล้แหล่งน้ำ กินหนอน แมลงเล็ก ๆ และสัตว์น้ำขนาดเล็ก เช่น ลูกปลา ลูกกุ้ง หอยขนาดเล็ก
นกกระแตแต้แว้ดทำรังเป็นหลุมตื้น ๆ บนพื้นดิน อาจมีเศษไม้หรือสิ่งอื่นรองภายในรังเล็กน้อยหรือไม่มีเลยก็ได้ วางไข่คราวละ ๔ ฟอง ไข่สีเทามีกระสีดำกระจายทั่วฟอง ตัวผู้และตัวเมียผลัดกันกกไข่นานประมาณ ๒๕ วัน จึงฟักออกเป็นตัว ลูกนกมีลำตัวเล็ก แต่หัวโตและขายาว ปีกสีน้ำตาลมีจุดขาวกระจายอยู่ทั่ว
นกชนิดนี้พบแทบทุกภาคของประเทศไทย นอกจากภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่างและภาคเหนือบางส่วน
นกกระแตแต้แว้ดร้องเสียงดัง “แต แต แต้แว้ด” และมักร้องรับกันเป็นทอด ๆ โดยเฉพาะเมื่อเห็นศัตรู เมื่อจวนตัวจะวิ่งอย่างรวดเร็วหนีไปให้ไกลจากรัง แล้วล้มลงแกล้งทำเป็นชัก นอนตะแคง หรือนอนหงายตีนชี้ฟ้า ล่อให้ศัตรูหลงวิ่งตามเข้าไปหา แล้วบินหนีไป ทำเช่นนี้ก็เพื่อป้องกันศัตรูมากินลูกของมัน
เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองของประเทศไทย.