ลักษณะทั่วไป เป็นนกกินปลา ขนาดกลาง วัดจากปลายปากถึงปลายหางยาวประมาณ ๓๐ เซนติเมตร ปากแหลมยาว มีจุกที่หัว ขนคิ้วยาวสีขาว ลำตัวสีขาวประดำ หางสั้น ตัวผู้มีแนวประ สีดำพาดขวางหน้าอก ๒ เส้น ตัวเมียมีเส้นเดียว
นกชนิดนี้มักอยู่ตามลำพังใกล้แหล่งน้ำจืดที่น้ำไม่ไหลเชี่ยวนัก กินปลาและสัตว์อื่น ๆ มักเกาะตามหัวเสาหรือตอไม้ที่ปักอยู่ในน้ำเพื่อจ้องโฉบปลากิน
นกกระเต็นปักหลักทำรังอยู่ตามแนวตลิ่งแม่น้ำลำคลอง โดยใช้ปากซึ่งมีลักษณะคล้ายสิ่วเจาะ เป็นรูขนานไปกับพื้นดิน แล้วใช้ตีนเขี่ยดินหรือทรายออก โดยปรกติรูจะลึกเข้าไปประมาณ ๑ เมตร บางครั้งรูอาจชอนขึ้นไม่ขนานไปตลอดแนว ไข่สีขาว วางไข่คราวละ ๕-๘ ฟอง ตัวผู้และตัวเมียผลัดกันกกไข่ ใช้เวลาฟัก ๑๘-๒๔ วัน ลูกนกเกิดใหม่ไม่มีขน ตาปิดสนิท หลังออกจากไข่ ๓-๔ สัปดาห์ลูกนกจึงจะเริ่มออกจากรัง แต่ยังช่วยตัวเองไม่ได้ พ่อแม่ยังคงต้องหาอาหารมาป้อนจนกว่า ลูกนกจะสามารถเรียนรู้วิธีหาอาหารเองได้
นกกระเต็นปักหลักพบทั่วไปในประเทศไทยยกเว้นทางภาคใต้ เหตุที่เรียกนกกระเต็นปักหลัก เพราะในขณะหาอาหารชอบบินกระพือปีกอยู่กับที่แล้วหุบปีกพุ่งโฉบลงคาบเหยื่อ.